NB Dit verhaal heb ik een paar dagen geleden al geschreven, maar er was helaas geen internet meer gedurende mijn laatste dagen in Zimbabwe. Ondertussen ben ik veilig thuis aangekomen, na een goede, maar lange reis. Binnenkort volgt nog een blog over mijn laatste dagen in Zimbabwe!

In Out-Patient Department, zeg maar de polikliniek, is het een komen en gaan van patienten. Elke maandag, woensdag en vrijdag was ik er, na mijn ronde op de afdeling, te vinden voor het zien van patienten. Die komen via het loket en de verpleegkundigen op het bankje bij de 'doctor's offices' terecht, met een 'doctor to see' in hun boekje geschreven. Dat boekje is hun medisch dossier, wat ze geacht worden altijd met zich mee te nemen. Ik roep de eerste patient binnen, vraag hoe ze die dag zijn opgestaan, zeg dat ze plaats mogen nemen en vraag om hun boekje. In dat boekje staat waar de patient voor komt. Elke patient is namelijk al gescreend door de verpleegkundigen. Zelfs het gewicht, de temperatuur en de bloeddruk zijn gemeten. Tot het moment dat de patient binnenkomt, weet ik echter niet waar 'ie voor komt. Een gedegen voorbereiding, zoals ik me nog kan herinneren van mijn polikliniek-weken tijdens mijn Nederlandse coschappen, is er dus niet bij. En daarnaast is er ook geen clustering van problemen. Een patient kan werkelijk waar met elke mogelijke klacht op het spreekuur komen. Bij deze een impressie van mijn belevenissen op de polikliniek!

De 'gogo' (oude vrouw) wordt, ondersteund door haar dochter, binnengebracht. Ze kan amper meer lopen, zo zeer doet haar rechterknie. Na een kort onderzoek stel ik de diagnose: artrose. Genezing is er niet, zeker niet voor deze gogo die maar net aan de 'consultation fee' kon betalen om gezien te worden door een dokter. Een nieuwe knie is iets onbereikbaars. Ik schrijf pijnstillers voor en geef haar een ontstekingsremmende injectie in de knie. Vervolgens bedankt ze me alsof ik haar zojuist toch een nieuwe knie gegeven heb. Zvakanaka, gogo, het is oke.

De wond op zijn been zit er al twee maanden en wil maar niet genezen. Zijn bloedsuiker blijkt steeds goed te zijn, dus ik ga op zoek naar een andere oorzaak van slechte wondgenezing. En ja, deze blakende man, van wie ik het echt niet had gedacht, blijkt HIV positief te zijn. Ik zeg hem dat het me spijt dat zijn dag nu zo anders is gelopen, aangezien hij voor een wond naar het ziekenhuis kwam en er als HIV-positieve man weer uitloopt, maar hij bedankt me. Je kunt het tenslotte maar beter weten. Nou, meneer, zo denkt niet iedereen erover.

Uitgemergeld zit hij voor mij. In gedachten schrijf ik bij 'on examination' al op dat hij 'severly wasted' is. Hij klaagt over een productieve hoest, pijn op de borst, nachtzweten, verminderde eetlust en afvallen. Hij is HIV positief en al jaren aan de anti-retrovirale therapie. Zijn laatste CD4 (maat voor immunocompressie of 'weerstand') is al van jaren terug. Als ik hem onderzoek heeft hij net boven zijn sleutelbeen een vergrote lymfeklier. Mijn impressie: pulmonale tuberculose, eventueel uitgelokt door het falen van de anti-retrovirale therapie. Ik stuur hem weg voor een longfoto, ter bevestiging. Er moet ook nog een CD4 volgen. Misschien dat ik hem nog een week als een longontsteking zal behandelen, om te zien of er iets verbetert, maar ik twijfel er eigenlijk niet aan dat deze man aan de zes maanden lange antibioticakuur voor tuberculose moet gaan beginnen. Met alle bijwerkingen van dien!

De volgende patient is een man die niet goed meer plassen kan. Hij klaagt over een opgezwollen buik, dikke voeten en urine-incontinentie. De verpleegkundige heeft in het boekje geschreven: ascites (vocht in de buikholte). Vraagstelling: hartfalen? Als ik de man onderzoek, blijkt hij geen ascites te hebben, maar een zeer grote, gevulde blaas. Dat zorgt voor een verminderde nierfunctie, waardoor hij weer vocht vasthoudt in zijn voeten. Nou, meneer, daar weten we wel een oplossing voor! Catheter erin... En deze oude man werd bevrijd van zo'n 2.5 liter urine!

Er blijven maar patienten komen: een ontregelde diabeet, een ondervoed kind, een vrouw met een maar voort durende menstruatie, een kind met een boon in zijn neus, een vrouw met een schouder uit de kom, een psychotische man, een vrouw die beweert 11 maanden zwanger te zijn, een puber met een abces van de hand, een verkrachte vrouw, een kind met brandwonden, een man met een bloedende hoofdwond na een gevecht, een kind dat met een scherp mes aan het spelen was en nu een vingertopje mist, een man met een bloeddruk van 210/130 mmHg, een kind met een slangenbeet, een vrouw met tekenen van zwangerschapsvergiftiging, een kind met het Stevens Johnson-syndroom (zeer heftige huidreactie) anderhalve week na het starten van anti-retrovirale therapie, een vijf dagen oude baby met neonatale sepsis, een HIV-positieve man met een ernstige vorm van hersenvliesontsteking, een vrouw met malaria, een kind met buiktyphus en een man met een gebroken been. De diversiteit is zo groot, dat het soms echt even schakelen is.

Tussendoor maak ik nog een echo van een vrouw die twaalf weken zwanger was, maar een miskraam kreeg. De miskraam lijkt compleet te zijn, dus ik stuur haar weer naar huis.

Aan het einde van de dag is het tijd voor echte 'hands-on' geneeskunde. In de 'dressing room' knutselen en draineren we wat af. We plaatsen een catheter, doen een incisie en drainage van een klein abces en dan is het tijd voor onze laatste patient. De HIV-positieve man van ergens in de dertig komt binnen met zijn opgezette ascites-buik. Twee weken geleden heb ik hepatitis B bij hem gediagnostiseerd. Met zijn ascites-buik, gele ogen en enorm vergrote lever was dat geen al te moeilijke diagnose. Des te ingrijpender voor de patient! Hij komt nu ongeveer twee keer per week langs voor een ontlastende drainage van het ascites-vocht. Ook vandaag steken we weer een naald in zijn buik, maar anders-dan-anders komt er nu bloederig vocht uit. Je zou het een teken van de eindtijd kunnen noemen. Voor deze patient dan... Een levertransplantatie is onbereikbaar voor hem. Met pijn in mijn hart zie ik hem weer vertrekken. Zou er nog een volgende drainage volgen? Dan valt mijn oog op de tekst die boven het bed in de 'dressing room' hangt. 'We treat, but only God heals.' In stilte bid ik tot de grote Heelmeester.

Dan word ik, samen met een van de andere dokters, weggeroepen voor een 'emergency': een toenemend benauwde 26-jarige man wordt binnengebracht. Zijn borstkas gaat gejaagd op en neer. Als we naar zijn hart luisteren, hoor ik een enorme ruis, helemaal tot in de linkeroksel. Bovendien heeft hij longoedeem. We besluiten hem met wat pillen te behandelen en sturen hem voor een hart-echo naar Harare. Twee dagen later is hij terug met de uitslag: hij heeft een infectie van zijn hartklep, waarschijnlijk ten gevolge van rheumatische koorts in het verleden. Precies waar we al bang voor waren. Zijn wereld stort in: hij is een actieve voetballer en net begonnen aan de politie-opleiding. Met zijn vorm van hartfalen kun je zo'n toekomst wel vergeten. In Harare konden ze hem helaas niet opnemen, omdat de dokters daar in staking waren. Direct nemen wij hem op voor hoge dosis intraveneuze antibiotica. Helaas overlijdt hij enkele dagen daarna. Een jaar ouder dan ik. Ik kan het nog steeds niet geloven.